سخن 52 حيوان و ذكر و تسبيح آنها  در كلام امام حسين عليه السلام

تسبیح  حیوانات

ذکر و کلام حیوانات

در خرائج روايت است كه از امام سوم عليه السّلام در خرد ساليش پرسيدند از آواز جانوران( چون شرط امام اينست كه همه زبانها را بداند و همه ادیان را نیز بداند همانطور که امام رضا علیه السلام در مجلس دانشمندان در ادیان مختلف با زبان و دین خودشان با آنها احتجاج کردند ) تا برسد بآواز جانوران ( حیوانات هر کدام صدای مخصوصی دارند که با آن صدای مخصوص ذکرهای زیر را می­گویند) طبق روايت محمّد بن ابراهيم بن حارث تميمى كه امام حسین علیه السلام فرموده :

1)كركس : يَا ابْنَ آدَمَ عِشْ مَا شِئْتَ فَآخِرُهُ الْمَوْتُ -  اى آدميزاده زندگی کن هر طور که خواهى ولی پايانش مرگ است

2)باز :  يَا عَالِمَ الْخَفِيَّاتِ وَ يَا كَاشِفَ الْبَلِيَّاتِ -  ای کسی که دانا به پنهانیها هستی و ای کسی که مشکلات را حل می­کنی

3)طاوس : مَوْلَايَ ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ اغْتَرَرْتُ بِزِينَتِي فَاغْفِرْ لِي -  ای مولای من بخودم ستم كردم و به زیباییم باليدم پس مرا بيامرز

4)    درّاج و خارپشت پرنده ای شبیه کبک اما چاق تر که بالهایش خالهای صیاه و سفید دارد:

الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى آیه 5 سوره طه  -  خداى رحمان بر تخت (مالكيت و حاكميت بر اجزاء عالم هستى) قرار گرفته   

5)    خروس : مَنْ عَرَفَ اللَّهَ لَمْ يَنْسَ ذِكْرَهُ   هر كه خدا را شناخت ياد خدا را فراموش نمي كند

6)     مرغ خانگى : يَا إِلَهَ الْحَقِّ أَنْتَ الْحَقُّ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ يَا اللَّهُ يَا حَقُ‏ -  اى معبود بر حق توئى حق و گفتارت حق است اى خداى بر حق

7)    ْبَاشَقُ از پرندگان شکاری و کوچک :  آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ - ايمان دارم بخدا و روز جزا،

8)    حداء یا شوحه لاشخور از پرنگان شکاری : تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ تُرْزَقْ - بر خدا توكل كن، روزى يابى.

9)     عقاب  : مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ لَمْ يَشْقَ  - هر كه فرمان خدا برد شقی و بدبخت نشود

10)  شاهين از پرندگان شکاری شبیه عقاب : سُبْحَانَ اللَّهِ حَقّاً حَقّاً - منزه است خداوند از هر نقصی و حقّ است چه حقّى!

11)  جغد :  الْبُعْدُ مِنَ النَّاسِ أُنْسٌ  - دورى از مردم شر آسودگى است

12) كلاغ : يَا رَازِقُ ابْعَثِ الرِّزْقَ الْحَلَالَ - اى روزى بخش از حلال

13)درنا  پرنده‏ايست بزرگ اندام كه داراى پاى بلند و گردن دراز و بدون دم است و گاهى بر روى آب مى‏نشيند، نام اين پرنده در زبان فارسى (مرغ كلنگ) است:  اللَّهُمَّ احْفَظْنِي مِنْ عَدُوِّي -  بار خدايا از دشمنم نگهدار

14) لك‏لك :  مَنْ تَخَلَّى عَنِ النَّاسِ نَجَا مِنْ أَذَاهُمْ  - هر كه از مردم بد و شر كنار است از آزارشان رها است

15) اردک و مرغابى : غُفْرَانَكَ يَا اللَّهُ  -  آمرزشت را می­خواهم اى خدا

16) هدهد : مَا أَشْقَى مَنْ عَصَى اللَّهَ  - چقدر  بدبخت است كسى كه نافرمانى كند خدا را

17) قمرى :  يَا عَالِمَ السِّرِّ وَ النَّجْوَى يَا اللَّهُ -  اى داناى به اسرار و پنهانها، اى خدا!

18) كبوتر دشتى :  أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ سِوَاكَ يَا اللَّهُ  -  توئى خدا شايسته پرستشى جز تو نيست اى خدا

19) زاغ :  سُبْحَانَ مَنْ لَا يَخْفَى عَلَيْهِ خَافِيَةٌ منزّه است كسى كه بر او چيزى مخفى نيست‏

20) طوطى :  مَنْ ذَكَرَ رَبَّهُ غَفَرَ ذَنْبَهُ -  هر كه پروردگارش ياد کند خداوند گناهش را بیامرزد

21) گنجشك :  أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِمَّا يُسْخِطُ اللَّهَ  - طلب آمرزش خواهم از گناهان و آنچه مايه خشم خدا است

22) بلبل : لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً  - معبودی جز او نیست معبودی که حق است اما چه حقی

23)كبك : قَرُبَ الْحَقُّ قَرُبَ -  نزديك است حق نزديك است

24) بلدرچين :  يَا ابْنَ آدَمَ مَا أَغْفَلَكَ عَنِ الْمَوْتِ  -  اى فرزند آدم! چه چيز تو را از مرگ غافل كرده است.

25) سوزنيق مرغ شكارى‏: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ وَ آلُهُ خِيَرَةُ اللَّهِ - معبودی جز او نیست و و حضرت محمد و آل او صلوات الله علیهم اجمعین برگزیدگان الهی هستند  (سوزنيق پرنده‏اى زيبا كه حشرات بويژه مارها را مى‏خورد، هر پرنده شكارى به جز عقاب و كركس‏، صقر و شاهين)  

26) فاخته : يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ يَا فَرْدُ يَا صَمَدُ  - ای یگانه و ای یکتا  ای بی نظیر ای بی نیاز مطلق ( فاخته پرنده ای است خاکی رنگ شبیه کبوتر و کمی کوچک تر از آن که دور گردنش طوقی سیاه دارد)  

27)شقراق و دارکوب : مَوْلَايَ أَعْتِقْنِي مِنَ النَّارِ  ای مولای من ‏از دوزخ آزادم كن (شقراق پرنده‏ى كوچكى است به رنگ سبز و سرخ و سفيد.)    

28) چكاوك‏ :  مَوْلَايَ تُبْ عَلَى كُلِّ مُذْنِبٍ مِنَ الْمُذْنِبِينَ ای مولايم گناه همه گناهكاران مومن را بيامرز (  قنبره مرغ تاج به سر، پرنده كاكُل )

29) كبوتر صحرايی : إِنْ لَمْ تَغْفِرْ ذَنْبِي شَقِيتُ اگر گناهم را نيامرزى بدبختم ( ورشان گونه‏اى كبوتر زمينى به رنگ كدر كه بر روى دم آن سفيدى باشد، )

30) شفتين مرغ عشق‏ :  لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ  - قوتی نیست جز به خدای بلند مرتبه و بزرگ  

31) شتر مرغ : لَا مَعْبُودَ سِوَى اللَّهِ  -  معبودى جز خدا نيست

32)پرستو و چلچله : سوره حمد خواند و گويد: يَا قَابِلَ تَوْبَةِ التَّوَّابِينَ يَا اللَّهُ لَكَ الْحَمْدُ -  اى پذيراى توبه پشيمانان اى خدا سپاس از تو است   

33)زرافه :  لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ -  معبودی جز او نیست و یگانه است او

34)میش :  كَفَى بِالْمَوْتِ وَاعِظاً برای موعظه مرگ کفایت می­کند (حمل گوسفند، بره، ميش كه هشت ماهه يا نه ماهه باشد)  

35)بزغاله : عَاجَلَنِيَ الْمَوْتُ ثَقُلَ ذَنْبِي وَ ازْدَادَ  مرگم را برسان تا گناهانم سنگین و زیاد شد . (جدی بچه بُز در سال اوّل زندگى‏ )

36)شير: أَمْرُ اللَّهِ مُهِمٌّ مُهِمٌّ  گويد: فرمان خدا مهم است مهم

37)گاو نَر: مَهْلًا مَهْلًا يَا ابْنَ آدَمَ أَنْتَ بَيْنَ يَدَيْ مَنْ يَرَى وَ لَا يُرَى وَ هُوَ اللَّهُ اى فرزند آدم! صبر كن. تو در مقابل كسى هستى كه تو را مى‏بيند و ديده نمى‏شود و آن خداست‏   

38) فيل :  لَا يُغْنِي عَنِ الْمَوْتِ قُوَّةٌ وَ لَا حِيلَةٌ  - هيچ نيرو و نيرنگ جلو مردن را نگيرد.

39)يوزپلنگ :  يَا عَزِيزُ يَا جَبَّارُ يَا مُتَكَبِّرُ يَا اللَّهُ - ای عزيز یعنی بى‏مثل و نظير، غالب شكست‏ناپذير، و بخشنده عزت است و ای جبّار یعنی داراى شأنى عظيم، جبران‏كننده هر شكست و ضرر، اصلاح گر حال موجودات و صاحب اراده قاهره بر اشياء است و ای متكبّر یعنی مستحق تعظيم و صاحب كبرياء و بزرگى باطنى و آشكار است)، ای خدا

 (يوزپلنگ. از جانوران درنده كه پاى آن بلندتر از پاى پلنگ است و بر روى پوست آن نقطه‏هاى سياه وجود دارد اين حيوان بسيار مى‏خوابد. )

40) شتر: سُبْحَانَ مُذِلِّ الْجَبَّارِينَ سُبْحَانَهُ منزّه است خدايى كه خواركننده ستمكاران است. (شتر كه بر دو گونه است با يك كوهان و يا دو كوهان‏ ) می گوید منزه است خداوند ی که ذلیل کننده جبارین است . منزه است او .

41) اسب : سُبْحَانَ رَبِّنَا سُبْحَانَهُ - منزه است پروردگار ما منزه است او

42) گرگ : مَا حَفِظَ اللَّهُ لَنْ يَضِيعَ أَبَداً  - آنچه را خدا نگهدارد هرگز ضايع نشود

43)شغال : الْوَيْلُ الْوَيْلُ لِلْمُذْنِبِ الْمُصِرِّ  گويد: واى واى بر گنهكاری که بر گناهش اصرار می­کند

44)سگ :  كَفَى بِالْمَعَاصِي ذُلًّا  - برای ذلیل شدن گناه کردن بس است ( گناه انسان را ذلیل می­کند)

45) خرگوش :  لَا تُهْلِكْنِي يَا اللَّهُ لَكَ الْحَمْدُ  گويد: نابودم مكن اى خدا از آن تو است سپاس

46)روباه :  الدُّنْيَا دَارُ غُرُورٍ -  دنيا خانه فريب است

47)آهو :  نَجِّنِي مِنَ الْأَذَى - رهايم كن از اذیت و آزار

48)كرگدن :  أَغِثْنِي وَ إِلَّا هَلَكْت ُيَا مَوْلَايَ - بفريادرس و گر نه نابود شوم اى مولايم

49)شتر :  حَسْبِيَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ حَسْبِيَ اللَّهُ - خداوند مرا کافی است ( در همه اموراتم) و خداوند خوب وکیلی است بس است مرا خداوند

50) پلنگ :  سُبْحَانَ مَنْ تَعَزَّزَ بِالْقُدْرَةِ - پاك و منزه است خدايى كه با قدرت، عزيز شده است.

51) مار :  مَا أَشْقَى مَنْ عَصَاكَ يَا رَحْمَانُ - چه بدبخت است كسى كه نافرمانيت كند يا رحمان

52)عقرب :الشَّرُّ شَيْ‏ءٌ وَحْشٌ  -  بدى چيز وحشتناكى است

ثُمَّ قَالَ ع مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا وَ لَهُ تَسْبِيحٌ يَحْمَدُ بِهِ رَبَّهُ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ  سپس فرمود: خدا چيزى نيافريده جز كه تسبيحى در سپاس خدايش دارد، سپس اين آيه را خواند «نيست چيزى جز تسبيح گويد بسپاس او ولى شما نفهميد تسبيحش را، 44- اسرى» [1]

تسبيح و حمد عمومى موجودات جهان در تفسیر آیه 44 اسراء

شما را به خاطر شرك و كفرتان فورا مؤاخذه نمى‏كند، بلكه به مقدار كافى مهلت مى‏دهد و درهاى توبه را به روى شما باز مى‏گذارد تا اتمام حجت شود.

به تعبير ديگر شما اين توانايى را داريد كه زمزمه تسبيح موجودات را از درون همه ذرات جهان بشنويد، و به خداوند يگانه قادر متعال پى بريد، ولى كوتاهى مى‏كنيد، خداوند همه شما را به اين كوتاهى فورا مؤاخذه و مجازات نمى‏كند، بلكه براى شما حد اكثر مجال و فرصت را در راه شناخت توحيد و ترك شرك مى‏دهد.

در آيات مختلف قرآن، سخن از تسبيح و حمد موجودات عالم هستى در برابر خداوند بزرگ به ميان آمده كه شايد از همه صريحتر آيه مورد بحث باشد كه بدون هيچگونه استثناء همه موجودات عالم هستى، زمين و آسمان، ستارگان و كهكشانها، انسانها و حيوانات و برگهاى درختان و حتى دانه‏هاى كوچك اتم را در اين تسبيح و حمد عمومى شريك مى‏داند.

قرآن مى‏گويد: عالم هستى يكپارچه زمزمه و غوغا است، هر موجودى به نوعى به حمد و ثناى حق مشغول است، و غلغله‏اى خاموش در پهنه عالم هستى  طنين افكنده كه بى خبران توانايى شنيدن آن را ندارند، اما انديشمندانى كه قلب و جانشان به نور ايمان زنده و روشن است، اين صدا را از هر سو به خوبى به گوش و جان مى‏شنوند [2]

قیاس استثنایی در آیه فلوق :

صورت اين قياس چنين است، اگر چنانچه با خداى تعالى خدايان ديگرى هم مى‏بود، هر آينه ملك و سلطنتش در معرض نزاع و هجوم قرار مى‏گرفت و ليكن ملك آسمانها و زمين و هر چه كه در آنها است خداى را از بودن آلهه ديگر منزه مى‏دارد، و شهادت مى‏دهد بر اينكه خداوند در ملك شريكى ندارد، و جز از خود او آغاز نشده، و جز به سوى خود او منتهى نمى‏شود، و جز به ذات او متقوم نيست، و از در خضوع جز او را سجده نمى‏كند، پس معلوم مى‏شود كه كسى جز او مالك نبوده و صلاحيت ملك را ندارد، پس رب ديگرى غير او نيست.

ممكن هم هست كه اين دو آيه يعنى آيه" سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً"[3] و آيه" تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ ..."[4] روى هم معناى استثناى در قياس مزبور را بدهند، و تقدير اين باشد: اگر با او آلهه ديگرى مى‏بود حتما در مقام غلبه بر او و عزل او و گرفتن ملك او بر مى‏آمدند، و ليكن خداى سبحان را هم ذات فياضش كه قوام هر چيز به او است او را تنزيه نموده و ربوبيتش را جدا شدنى از او و قابل انتقال به غير او نمى‏داند و هم ملك او كه همان آسمان‏ها و زمين و موجودات در آنها است به ذات خود او را منزه دانسته و تسبيحش مى‏گويند.

براى اينكه اين موجودات قائم به ذات خود نيستند، و قوام ذاتشان به خداى سبحان است، به طورى كه اگر يك چشم به هم زدن ارتباطش با خدا قطع شده و يا از او محجوب گردد فانى و معدوم مى‏شود، پس با او الهى ديگر نيست، و ملك و ربوبيت او چيزى نيست كه ممكن باشد غير او در صدد برآيد كه از او بگيرد (دقت فرمائيد).

و به هر حال چه آن گونه باشد و چه اينگونه جمله:" تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ" براى اجزاى عالم همين اجزايى كه مى‏بينم اثبات تسبيح مى‏كند، و مى‏فهماند كه تمامى آنچه در آسمانها و زمين است خداى را از آنچه كه جاهلان برايش درست مى‏كنند و به او نسبت مى‏دهند منزه مى‏دارند[5]

 انسان و درس عبرت از حیوان:

انسان باید از این ذکرها درس معرفت شناسی بگیرد و با توجه به مطالب مرتبط ذکرهای مختلف زندگی را بکار گیرد و همیشه ذاکر خداوند شود.